1. Định nghĩa về Metaverse

Metaverse (tạm dịch là vũ trụ ảo) là một không gian kỹ thuật số kết hợp giữa truyền thông xã hội, trò chơi trực tuyến, thực tế tăng cường (AR), thực tế ảo (VR), Internet và tiền điện tử. Metaverse cho phép người dùng tương tác, trải nghiệm và tham gia vào thế giới ảo thông qua các thiết bị công nghệ.

Khác với trải nghiệm kỹ thuật số hiện tại, Metaverse mang đến một không gian tương tác đa chiều. Người dùng không chỉ đơn thuần xem hoặc lướt nội dung mà còn được đắm chìm và tham gia trực tiếp vào thế giới ảo. Đây là một sự kết hợp hoàn hảo giữa thế giới thực và ảo, mở ra cơ hội trải nghiệm vô hạn cho người dùng.

2. Sự kiện bùng nổ Metaverse

Metaverse thực sự bùng nổ vào tháng 10 năm 2021 khi Facebook chính thức đổi tên thành Meta để khẳng định cam kết của công ty đối với tầm nhìn Metaverse.

Tại hội nghị Connect 2021 diễn ra ngày 28/10/2021, Mark Zuckerberg – CEO của Meta, đã công bố tầm nhìn đầy tham vọng về Metaverse. Ông nhấn mạnh Metaverse sẽ là bước tiến vượt bậc trong cách chúng ta giao tiếp, làm việc và giải trí.

"Trong tương lai, bạn sẽ có thể dịch chuyển tức thời dưới dạng ảnh ba chiều để có mặt tại văn phòng, tham dự một buổi hòa nhạc với bạn bè hoặc trò chuyện trong phòng khách của bố mẹ bạn mà không cần rời khỏi nhà", Zuckerberg viết trong "Thư của người sáng lập năm 2021".

Metaverse hứa hẹn sẽ thay đổi hoàn toàn cách con người tương tác với công nghệ. Thay vì gói gọn trong màn hình máy tính hay điện thoại thông minh, người dùng có thể trải nghiệm chân thực hơn với thế giới ảo đầy đủ các hoạt động:

• Gặp gỡ bạn bè và gia đình.

• Học tập và làm việc từ xa.

• Tham gia sự kiện ảo, ví dụ như hòa nhạc hay triển lãm.

• Mua sắm và sáng tạo nội dung.

• Khám phá những trải nghiệm mới chưa từng có trước đây.

3. Nguồn gốc và đặc điểm của Metaverse là gì?

3.1 Nguồn gốc của Metaverse

Thuật ngữ Metaverse xuất phát từ quyển tiểu thuyết khoa học viễn tưởng "Snow Crash" của nhà văn Neil Stephenson xuất bản năm 1992. Trong tác phẩm này, Stephenson đã sử dụng Metaverse để mô tả một vũ trụ ảo là phiên bản nâng cấp của Internet.

Trong nội dung tiểu thuyết, Metaverse được xây dựng như một thế giới song song với đời thực, nơi mà người dùng có thể:

• Tái cấu trúc hệ thống giá trị và chuẩn mực xã hội.

• Giải phóng khỏi sự cứng nhắc về kinh tế và văn hóa của thế giới thực.

Nhờ ý tưởng mang tính đột phá, thuật ngữ Metaverse đã được các chuyên gia công nghệ hiện đại tiếp thu và phát triển thành một xu hướng công nghệ mới đầy tiềm năng.

3.2 Đặc điểm của Metaverse

Metaverse được xây dựng trên nền tảng công nghệ hiện đại và sở hữu nhiều đặc điểm nổi bật như:

Immersion – Mức độ chân thực

Immersion đề cập đến khả năng tái hiện thế giới thực của Metaverse. Mức độ chân thực càng cao, trải nghiệm của người dùng trong không gian ảo càng sống động và giống với đời thực. Đây là yếu tố cốt lõi giúp Metaverse tạo ra cảm giác đắm chìm hoàn toàn cho người dùng.

Openness – Tính mở

Metaverse cho phép người dùng kết nối hoặc ngắt kết nối với không gian ảo bất kỳ lúc nào. Đặc biệt, Metaverse là một không gian mở không giới hạn, khuyến khích người tham gia sáng tạo nội dung và xây dựng thế giới ảo theo ý tưởng của mình.

Sustainability – Tính bền vững

Metaverse được duy trì liên tục dựa trên nền tảng Internet và các công nghệ tiên tiến như:

• Trí tuệ nhân tạo (AI).

• Chuỗi khối (Blockchain).

Hệ sinh thái Metaverse hoạt động độc lập và có khả năng phát triển liên tục, ngay cả khi không có người dùng tương tác. Điều này đảm bảo tính bền vững và lâu dài cho không gian ảo.

Economic System – Hệ thống kinh tế

Metaverse xây dựng một hệ thống kinh tế song song với thế giới thực. Người dùng có thể:

• Giao dịch tài sản giữa thế giới ảo và đời thực.

• Tích lũy và gia tăng giá trị tài sản thông qua các nền tảng như tiền điện tử và NFT.

Đặc biệt, nhờ sự phát triển của tài chính phi tập trung (Decentralized Finance) dựa trên Blockchain, người dùng có thể thực hiện các giao dịch một cách an toàn và minh bạch.

4. Một số thuật ngữ công nghệ về Metaverse

4.1 Tổng quan về các thuật ngữ công nghệ liên quan đến Metaverse

Metaverse là khái niệm mở rộng, bao trùm nhiều công nghệ khác nhau đang dần được ứng dụng vào đời sống. Hiện nay, một số thuật ngữ công nghệ về Metaverse thường được sử dụng thay thế cho nhau. Nhiều trải nghiệm thực tế kết hợp các phiên bản khác nhau của thế giới ảo và thế giới thực.

Ví dụ: Phòng làm việc Horizon yêu cầu sử dụng tai nghe Oculus Quest 2 để tham gia cuộc họp ảo, nhưng đồng nghiệp không có thiết bị này vẫn có thể tham dự qua hội nghị truyền hình thông thường.

4.2 Các thuật ngữ công nghệ trong Metaverse

Dưới đây là các thuật ngữ công nghệ phổ biến liên quan đến Metaverse:

Assisted Reality – Thực tế được hỗ trợ

Assisted reality là công nghệ cho phép người dùng xem màn hình và thực hiện điều khiển không chạm (Hands-free Control) để tương tác với màn hình.

Ví dụ: Các thiết bị Realwear là ứng dụng thực tế tiêu biểu của công nghệ này, thường được sử dụng trong các công việc hỗ trợ kỹ thuật.

Augmented Reality (AR) – Thực tế tăng cường

AR sử dụng thế giới thực làm nền tảng và áp dụng các công nghệ mô phỏng hình ảnh máy tính vào không gian thực để tạo ra trải nghiệm tương tác mới.

Ví dụ: Các nhà bán lẻ sử dụng AR để giúp khách hàng hình dung một chiếc ghế sofa sẽ trông như thế nào khi đặt trong phòng khách của họ.

Mixed Reality (MR) – Thực tế hỗn hợp

MR kết hợp giữa thế giới thực và đối tượng ảo. Các đối tượng ảo này có khả năng tương tác và hoạt động như vật thể thực, giúp người dùng trải nghiệm không gian kết hợp giữa thực và ảo.

Ví dụ: Người dùng có thể tương tác đồng thời với cả các vật thể vật lý và vật thể ảo trong cùng một môi trường.

Meatspace – Thế giới thực

Meatspace là thuật ngữ đề cập đến thế giới vật chất thực tế, nơi con người dành phần lớn thời gian sinh sống và làm việc. Đây là khái niệm đối lập với thế giới ảo.

Multiverse – Đa vũ trụ

Multiverse đề cập đến nhiều vũ trụ ảo riêng biệt hoạt động độc lập với nhau. Hiện nay, công nghệ Internet, trò chơi điện tử và mạng xã hội đã tạo nên nhiều “vũ trụ” như: Facebook, Instagram, Twitch, Roblox, Fortnite, Minecraft và Discord.

Khả năng tích hợp trong Metaverse: Theo lý thuyết, Metaverse sẽ kết nối tất cả các “vũ trụ” này lại với nhau, mang đến cho người dùng trải nghiệm liền mạch trong không gian số.

Virtual Reality (VR) – Thực tế ảo

VR cung cấp trải nghiệm sống động hoàn toàn trong không gian ảo. Để tham gia, người dùng cần sử dụng tai nghe VR để đắm chìm vào các môi trường giả lập.

Ví dụ: Các trò chơi VR đưa người chơi đến những thế giới ảo hoặc các buổi đào tạo mô phỏng diễn ra trong môi trường tương tự đời thực.

5. Metaverse có giống với công nghệ thực tế ảo không?

Metaverse và thực tế ảo (VR) thường bị nhầm lẫn với nhau, nhưng trên thực tế, chúng không giống nhau.

Theo nhà đầu tư Matthew Ball, so sánh Metaverse với thực tế ảo cũng giống như việc coi Internet di động là một ứng dụng đơn lẻ. Ông nhấn mạnh:“Metaverse là một khái niệm bao trùm rộng lớn, tương tự như cách iPhone và cửa hàng ứng dụng đánh dấu bước ngoặt trong Internet di động.”

Matthew Ball cũng chỉ ra rằng: Internet di động đã tồn tại trong suốt 15 năm qua, nhưng chỉ mới bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ nhờ những công nghệ cốt lõi dần trở nên hoàn thiện.

Metaverse hiện cũng đang ở thời điểm tương tự, khi các công nghệ như VR, AR, Blockchain và trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng được phát triển, biến những trải nghiệm tưởng như khoa học viễn tưởng thành hiện thực.

Metaverse không chỉ đơn thuần là công nghệ thực tế ảo mà còn là hệ sinh thái công nghệ mở rộng, tích hợp nhiều công nghệ mới như AR, MR, và Blockchain. Các thuật ngữ như thực tế hỗ trợ (Assisted Reality), thực tế hỗn hợp (Mixed Reality) hay đa vũ trụ (Multiverse) giúp chúng ta hình dung rõ ràng hơn về tiềm năng phát triển của Metaverse trong tương lai.

Hiểu rõ các khái niệm này sẽ giúp doanh nghiệp và cá nhân nắm bắt cơ hội từ Metaverse, chuẩn bị sẵn sàng cho những thay đổi lớn trong kỷ nguyên công nghệ số.

6. Những công ty đang xây dựng Metaverse trên thế giới

Metaverse được dự đoán sẽ là bước phát triển tiếp theo của Internet, đòi hỏi cơ sở hạ tầng công nghệ khổng lồ, từ sức mạnh máy tính, đồ họa 3D đến hệ thống tài chính và thương mại. Chính vì tiềm năng to lớn này, các công ty công nghệ hàng đầu thế giới đều đang nỗ lực xây dựng và phát triển Metaverse.

10 cổ phiếu công nghệ hàng đầu đang dẫn đầu trong việc phát triển Metaverse bao gồm:

• Nvidia Corporation

• Microsoft Corporation

• Roblox Corp.

• Facebook Inc. (nay là Meta Inc.)

• Unity Software Inc.

• Snap Inc.

• Autodesk Inc.

• Amazon.com Inc.

• Tencent Holdings Ltd.

• Sea Ltd.

Bên cạnh những “ông lớn” kể trên, nhiều tập đoàn công nghệ khác cũng đang tích cực tham gia vào cuộc đua xây dựng Metaverse như:

• Apple, Intel, Qualcomm, Alphabet (Google)

• Coinbase, Electronic Arts (EA), Samsung, Adobe

• Alibaba, Disney, PayPal và Square

7. Ứng dụng của Metaverse trong thực tiễn

Metaverse không chỉ dừng lại ở lý thuyết mà đang được ứng dụng mạnh mẽ vào nhiều lĩnh vực khác nhau, tạo ra tác động to lớn tới nền kinh tế và xã hội.

Ứng dụng Metaverse trong trải nghiệm tương tác 3D

Metaverse cho phép mọi người gặp gỡ, họp trực tuyến trong không gian 3D thông qua các công cụ thực tế tăng cường (AR) và thực tế ảo (VR).

Hiệu quả: Cải thiện khả năng diễn đạt cảm xúc, tạo trải nghiệm tương tự như gặp mặt trực tiếp, điều mà các cuộc gọi video thông thường khó thực hiện được.

Ví dụ:

Các buổi họp doanh nghiệp có thể sử dụng bảng trắng 3D hay mô hình 3D để phác thảo ý tưởng và chỉnh sửa trực quan.

Trong giáo dục và đào tạo trực tuyến, Metaverse phá bỏ rào cản địa lý và là giải pháp tối ưu khi tình trạng giãn cách xã hội diễn ra.

Ứng dụng trong nghệ thuật

Metaverse mở ra cơ hội mới cho các nghệ sĩ và nhà sáng tạo nội dung:

Các buổi trình diễn nghệ thuật, triển lãm tranh 3D hay các buổi trò chuyện trực tuyến sẽ trở nên sống động và chân thực như ngoài đời thật. Nghệ sĩ đường phố hoặc nhà điêu khắc có thể triển khai tác phẩm nghệ thuật số trên nền tảng Metaverse với độ chân thực cao.

Quảng cáo và thương mại cũng được hưởng lợi lớn: Các nhãn hàng có thể xây dựng thương hiệu và giới thiệu sản phẩm thông qua mô hình 3D chân thực, giúp người tiêu dùng trải nghiệm sản phẩm mà không cần tới tận cửa hàng.

Ứng dụng trong mảng giải trí điện tử

Metaverse đang cách mạng hóa ngành giải trí điện tử với những tựa game cho phép người dùng tương tác với thế giới ảo như thật.

Thiết bị AR-VR như kính thực tế ảo đã tạo nên những trải nghiệm 3D chân thực và sinh động, đưa người chơi đến những không gian vô hạn đã được lập trình.

Ví dụ: Các tựa game như Roblox, Fortnite và Minecraft là minh chứng rõ ràng cho tiềm năng phát triển của Metaverse trong lĩnh vực này.

Thăm dò vũ trụ và tái tạo cuộc sống tương lai

Metaverse còn mở ra tầm nhìn xa hơn trong việc mô phỏng môi trường sống:

Tái tạo không gian sống trên các hành tinh khác hoặc môi trường hiện đại trong tương lai, dựa trên những nghiên cứu khoa học và công nghệ.

Lợi ích: Mở rộng trải nghiệm cho người dùng và hỗ trợ các nghiên cứu khoa học với tính mô phỏng chuẩn xác.

Ví dụ: Dựa trên mô hình Metaverse, con người có thể trải nghiệm cuộc sống trên sao Hỏa hoặc các môi trường có điều kiện khắc nghiệt khác.

Metaverse đang dần trở thành hiện thực với sự tham gia của các tập đoàn công nghệ lớn trên toàn cầu như Meta, Microsoft, Nvidia và Amazon. Không chỉ giới hạn trong lĩnh vực giải trí, Metaverse còn tạo ra bước đột phá trong giáo dục, nghệ thuật và nghiên cứu khoa học, mang đến trải nghiệm tương tác sâu sắc và chân thực hơn bao giờ hết.

Việc nắm bắt và ứng dụng Metaverse sẽ giúp các doanh nghiệp và cá nhân đi đầu xu thế, tối ưu hóa lợi thế cạnh tranh trong kỷ nguyên công nghệ số mới.

8. Các dự án Metaverse tiềm năng trong tương lai

Metaverse không chỉ là xu hướng công nghệ mà còn là hệ sinh thái rộng lớn mở ra vô vàn cơ hội phát triển kinh tế và xã hội. Dựa trên ứng dụng hiện tại và triển vọng tương lai của Metaverse, các dự án tiềm năng tập trung vào các lĩnh vực chính sau:

Phát triển ứng dụng giải trí và Game 3D chân thực cao

Giải trí 3D và trò chơi thực tế ảo (Immersive Entertainment) đang là hướng phát triển tiềm năng nhất của Metaverse.

Các tựa game NFT và dự án dựa trên Blockchain đã chứng minh được giá trị kinh tế thông qua mô hình chơi để kiếm tiền (Play-to-Earn). Người chơi có thể sở hữu, trao đổi tài sản số và quy đổi sang giá trị thực.

Ví dụ: Axie Infinity, Decentraland và Sandbox đã mở ra làn sóng mới trong ngành công nghiệp trò chơi toàn cầu.

Tương lai: Với sự kết hợp giữa AI, VR và Blockchain, các trò chơi trong Metaverse sẽ mang đến trải nghiệm chân thực hơn và khả năng kiếm thu nhập bền vững.

Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo

Metaverse mở ra tiềm năng to lớn cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo:

Mô phỏng trực quan: Tạo ra các môi trường học tập ảo giúp học viên trải nghiệm kiến thức một cách sinh động.

Đào tạo kỹ năng: Mô phỏng quy trình công việc, thí nghiệm hay đào tạo nghề nghiệp mà không bị giới hạn bởi không gian và thời gian.

Ví dụ:

• Y học: Sinh viên có thể thực hành trên các mô hình giải phẫu ảo.

• Kỹ thuật: Đào tạo kỹ sư bằng mô hình máy móc và công trình 3D.

Quảng bá, tiếp thị sản phẩm dựa trên không gian ảo

Các doanh nghiệp có thể tận dụng Metaverse để quảng bá và giới thiệu sản phẩm một cách hiệu quả:

• Không gian ảo: Xây dựng các showroom ảo giúp khách hàng trải nghiệm sản phẩm như thật mà không cần tới cửa hàng.

• Ứng dụng AI, IoT, Big Data: Phân tích hành vi người dùng và tùy chỉnh trải nghiệm trong không gian Metaverse.

Ví dụ: Các nhãn hàng thời trang cao cấp đã thử nghiệm thành công việc trưng bày sản phẩm thông qua thế giới ảo, thu hút sự quan tâm của đông đảo người tiêu dùng.

Metaverse và Blockchain đang tạo ra một hệ sinh thái kinh tế ảo, nơi người dùng có thể:

• Làm việc, kiếm tiền và giao dịch tài sản số.

• Quy đổi giá trị từ thế giới ảo sang tài sản trong thế giới thực.

Tiềm năng: Blockchain đảm bảo tính minh bạch và bảo mật cho các giao dịch trong Metaverse, mở đường cho việc phát triển thị trường tài sản số như NFT.

9. Các dự án Metaverse tại Việt Nam

Tại Việt Nam, Metaverse tuy còn mới nhưng đã ghi nhận những bước phát triển trong các lĩnh vực như:

• Trò chơi trực tuyến: Các tựa game NFT như Axie Infinity đã khẳng định được vị thế của mình trên thị trường quốc tế.

• Quảng cáo và tiếp thị: Nhiều doanh nghiệp đang ứng dụng các nền tảng ảo của Meta (Facebook) để xây dựng chiến dịch quảng bá và tăng cường trải nghiệm khách hàng.

Việt Nam có lợi thế về nguồn nhân lực công nghệ trẻ, khả năng thích ứng nhanh với các xu hướng mới. Cơ hội lớn trong việc phát triển nền tảng công nghệ cốt lõi như AI, IoT và Blockchain để phục vụ hệ sinh thái Metaverse.

Kết luận

Metaverse là bước tiến lớn của công nghệ số, mở ra nhiều cơ hội trong lĩnh vực giải trí, giáo dục và kinh tế số. Tuy nhiên, sự phát triển của Metaverse vẫn phụ thuộc vào công nghệ nền tảng như AI, VR, Blockchain và Big Data.

Tại Việt Nam, các dự án Metaverse đang trong giai đoạn khởi đầu nhưng đã cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ. Để sẵn sàng cho kỷ nguyên Metaverse, việc đầu tư vào ý tưởng sáng tạo và công nghệ cốt lõi là yếu tố then chốt. Cuối cùng, cho dù công nghệ phát triển đến đâu, giá trị cốt lõi vẫn nằm ở sự sáng tạo, góc nhìn mới và cảm nhận về cuộc sống của chính con người.

Tham khảo thêm:

• Nhà máy thông minh

• Công nghệ thực tế ảo (VR) là gì? Ứng dụng công nghệ thực tế ảo VR vào thực tế

• IoT Platform là gì? Những câu hỏi thường gặp về IoT Platform