Biểu đồ xương cá (Fishbone Diagram) là gì?

Biểu đồ xương cá ( Tiếng Anh: Fish bonehay) còn gọi là biểu đồ Ishikawa, là một công cụ tuyệt vời để thể hiện mối liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả. Đây là một phần trong bộ 7 công cụ QC – những công cụ hữu ích cho việc quản lý và kiểm soát chất lượng.

Tên gọi của biểu đồ này được đặt theo tiến sĩ Kaoru Ishikawa, một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về quản lý chất lượng. Biểu đồ xương cá ra đời vào những năm 50 tại Đại học Tokyo, nhằm giúp các nhà quản lý nhận diện và điều chỉnh mối quan hệ giữa các nhóm nguyên nhân có ảnh hưởng đến vấn đề.

Cấu trúc của biểu đồ này giống như hình dáng của một con cá, với trục chính là quá trình dẫn đến vấn đề. Những "xương lớn" gắn liền với trục chính đại diện cho các yếu tố chính hoặc hạng mục tổng quát, trong khi những "xương nhỏ" thể hiện các nguyên nhân cụ thể hơn.

Biểu đồ xương cá giúp tổ chức các nhóm nguyên nhân một cách có hệ thống, từ đó hỗ trợ tìm kiếm nguyên nhân gốc rễ của vấn đề và nhanh chóng thực hiện các biện pháp khắc phục, ngăn chặn những tác động tiêu cực đến quy trình sản xuất.

Lợi ích sử dụng biểu đồ xương cá trong sản xuất

Biểu đồ xương cá được xem như một công cụ hữu ích để tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề. Công cụ này thường được áp dụng khi cần phân tích và tư duy logic về những vấn đề có liên quan, nhằm giúp xác định và dự đoán các nguyên nhân sâu xa gây ra những khó khăn nghiêm trọng.

• Phân tích biểu đồ xương cá cho phép các nhà quản lý và doanh nghiệp có cái nhìn tổng quát về vấn đề trong suốt quá trình, từ đó xác định chính xác nguyên nhân cốt lõi.

• Các nhà quản lý có thể tận dụng biểu đồ xương cá để khám phá lý do khiến một quy trình hoặc sản phẩm không đạt yêu cầu.

• Công cụ này cũng hỗ trợ trong việc nghiên cứu và dự đoán các vấn đề tiềm ẩn, từ đó đưa ra những biện pháp phòng ngừa kịp thời nhằm đảm bảo chất lượng sản xuất.

• Biểu đồ xương cá rất hữu ích khi các nhà quản lý cần tìm hiểu nguyên nhân gây ra các vấn đề trong quá trình sản xuất.

Biểu đồ này có khả năng hệ thống hóa các nguyên nhân từ tổng quát đến chi tiết, giúp các nhà quản lý và nhóm sản xuất dễ dàng truy vết từng bước trong quy trình làm việc. Việc xác định những nguyên nhân nhỏ dựa trên các nhóm lớn sẽ giúp cho quá trình phân tích trở nên đơn giản hơn.

Biểu đồ cũng thể hiện mối liên hệ giữa các nhóm nguyên nhân, tạo thành một hệ thống toàn diện. Thay vì chỉ phán đoán và giải quyết từng phần riêng lẻ, nhóm quản lý và nhân viên có thể sử dụng biểu đồ xương cá để đánh dấu những điểm cần chú ý. 

Cấu trúc biểu đồ xương cá sử dụng trong sản xuất

Biểu đồ xương cá được thiết kế giống như hình dáng của một con cá, với trục xương chính ở giữa và các xương phụ xung quanh.

• Trục xương chính, hay còn gọi là mũi tên dài, chạy từ trái sang phải, chỉ vào vấn đề mà chúng ta cần tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ, đồng thời phân chia các nhóm nguyên nhân.

• Từ trục chính, các xương nhánh được thêm vào để thể hiện những yếu tố chính có khả năng gây ra vấn đề, hay còn gọi là nguyên nhân sơ cấp. Thường thì có 6 nhóm nguyên nhân chủ yếu – 5M1E, bao gồm Nguyên vật liệu (Materials), Máy móc/Công cụ (Machines), Con người (Man), Phương pháp/Quy trình (Methods), Kiểm tra đo lường (Measurement) và Môi trường (Environment).

• Các xương con được gắn vào các xương nhánh nhằm thể hiện những nguyên nhân chi tiết hơn, được gọi là nguyên nhân thứ cấp.

• Từ các xương con, bạn có thể thêm những nhánh nhỏ hơn để bổ sung cho nhóm nguyên nhân thứ cấp. Tuy nhiên, hãy cẩn thận không nên đưa vào quá nhiều nguyên nhân nhỏ vì điều đó có thể làm cho biểu đồ trở nên rối rắm.

Phân tích biểu đồ xương cá trong sản xuất theo 5M1E

5M1E là viết tắt của 6 yếu tố quan trọng trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh, bao gồm:

• Nguyên vật liệu – Các thành phần cần thiết để tạo ra sản phẩm.

• Máy móc – Thiết bị và công cụ được sử dụng trong quá trình sản xuất.

• Con người – Nhân lực tham gia vào quy trình sản xuất.

• Phương pháp – Các quy trình và cách thức thực hiện.

• Kiểm tra và đo lường – Việc đánh giá chất lượng và hiệu suất.

• Môi trường – Điều kiện xung quanh ảnh hưởng đến sản xuất.

Các bước xây dựng biểu đồ xương cá trong sản xuất

Xác định vấn đề

• Đầu tiên, bạn cần xác định rõ ràng vấn đề mà mình muốn tìm hiểu nguyên nhân. Trong bước này, hãy sử dụng phương pháp 5W (Cái gì – What, Ai – Who, Khi nào – When, Ở đâu – Where, Như thế nào – How) để có cái nhìn tổng quát.

• Sau đó, hãy ghi lại vấn đề ở một trong hai góc của trang giấy, và vẽ một đường mũi tên dài chỉ về phía vấn đề đó. Đây chính là trục xương sống cho biểu đồ xương cá của bạn.

• Cuối cùng, hãy khoanh vùng phần vấn đề, đây sẽ là phần đầu của con cá trong biểu đồ.

Xác định lần lượt nhân tố ảnh hưởng

• Xác định các nhóm nguyên nhân chính có thể gây ra vấn đề, thường là những nhóm nguyên nhân 5M1E.

• Vẽ các mũi tên nhánh chỉ về phía trục xương sống, mỗi mũi tên đại diện cho một nguyên nhân lớn. Đây chính là phần xương nhánh của biểu đồ.

• Sử dụng kỹ thuật động não để phát triển ý tưởng.

Xác định nguyên nhân thứ cấp

• Trong từng nhóm nguyên nhân, hãy vẽ những mũi tên nhỏ hơn chỉ vào bên trong. Đây là các nguyên nhân phụ có thể góp phần gây ra vấn đề.

• Nếu vẫn còn những nguyên nhân nhỏ hơn nữa, hãy tiếp tục vẽ thêm các nhánh xương con chỉ vào các nguyên nhân phụ đó nhé!

Phân tích sơ đồ

• Giờ đây, biểu đồ xương cá đã hoàn chỉnh với đầy đủ các nguyên nhân có thể xảy ra. Từ đó, nhóm quản lý và nhân viên có thể tiến hành phân tích từng nhóm nguyên nhân, nhằm đưa ra những giải pháp khắc phục kịp thời.

• Các nhóm nguyên nhân nên được sắp xếp theo thứ tự để xác định mức độ ưu tiên.

Kết luận

Biểu đồ xương cá là một công cụ hỗ trợ không thể thiếu cho doanh nghiệp trong việc kiểm soát và nhanh chóng khắc phục những sai sót trong quy trình sản xuất. Với những thông tin được chia sẻ trong bài viết này, Intech Group hy vọng sẽ mang đến cho các nhà quản lý cái nhìn toàn diện về bộ công cụ này, cũng như hiểu rõ hơn về biểu đồ xương cá. Nếu doanh nghiệp cần thêm tư vấn hoặc hỗ trợ, hãy liên hệ ngay qua hotline 0983 113 387 - 0966 966 032 để được thảo luận với đội ngũ chuyên gia dày dạn kinh nghiệm của chúng tôi nhé!

Tham khảo thêm:

1. Mô hình quản trị doanh nghiệp là gì?

2. Mô hình kho thông minh

3. Các giải pháp tự động hóa giúp các nhà cung cấp dịch vụ Logistics 

4. Dây chuyền phân loại bưu kiện tự động giúp ích cho hoạt động logistics